رشد قوه تفکر در کودکان دوزبانه
در ابتدا چند دگرگونی ادراکی عمده‌ای را که از شیرخوارگی تا نوجوانی کودک دوزبانه شما روی می‌دهد را در این مقاله مورد بررسی قرار می دهیم :
کودک دوزبانه شما برای اینکه وجود خرگوش سفید را در زمینه‌ی پوشیده از برف درک کند. نخست باید توجه خود را روی منطقه‌ای که حرکت در آن دیده شده است، متمرکز سازد. محرک‌های بالقوه‌ی پرت‌کننده‌ی حواس مانند برخورد دانه‌های برف به صورت خود یا صدای خش خش درختان را از حیطه‌ی توجه خود دور کند تا بتواند بر شکل رنگ سفید واقع در زمینه‌ی مشابه از نظر ادراکی متمرکز شود.
پژوهشگرانی که با کودکان دوزبانه خردسال سر و کار دارند، دقت می‌کنند که هر جلسه آزمایش بیش از چند دقیقه طول نکشد و مربیان مهدکودک اغلب باید در هر نوبت چند ساعت از کودکان دوزبانه خردسال مواظبت کنند.
بهتر است پس از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه موضوع کار خود را عوض کنند یا مسیر فعالیت‌های کلاس را تغییر دهند. فرض بنیادین این شیوه‌ی کار آن است که فراخنای توجه کودکان دوزبانه چندان وسیع نیست. آن‌ها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند مدت زیادی توجه خود را بر فعالیت واحد متمرکز سازند.
همان‌گونه که ممکن است انتظارش را داشته باشیم الگوهای پیگردی کودک دوزبانه سه ماهه هنوز هم تا حدی اتفاقی است. پیگردی دیدار با بالا رفتن سن مفصل‌تر و فراگیرتر می‌شود. توانایی کودکان دوزبانه بزرگ‌تر در طرح‌ریزی و اجرای تجسس‌های دیداری منظم برای دستیابی به هدف‌های خاص نیز از کودکان دوزبانه کوچک‌تر بیشتر می‌شود.
آنچه را که در جریان ثبت حرکات چشم کودکان دوزبانه ۴ تا ۱۰ ساله به آن پی بردیم، در نظر بگیرید. این کودکان می‌خواستند معلوم کنند که آیا دو محرک دیداری پیچیده مانند هم‌اند یا متفاوت‌اند.
کودکان دوزبانه ۴ و ۵ ساله،بدون توجه کامل به همه‌ی مشخصات این دو محرک، سریع آن‌ها را وارسی کردند. و در نتیجه، داوری‌های آن‌ها اغلب نادرست بود.
در مقابل، کودکانی که سنشان از ۵ و ۶ سال بیشتر بود، به طور منظم ولی خیلی کند پیش می‌رفتند و به مشخصات متناظر هر یک از دو محرک از عقب و جلو نگاه می‌کردند.
پس، نباید از این مسئله شگفت‌زده شویم که کودکان دوزبانه بزرگ‌تر بهتر از کودکان کوچک‌تر توانستند تفاوت‌های جزئی بین محرک‌ها را کشف کنند و نیز احتمال اینکه کودکان دوزبانه بزرگ‌تر طرح منظمی برای وارسی محیط در حین جستجوی اشیا گم شده نسبت به کودکان کوچک‌تر داشته باشند، بیشتر است. از آنجایی که تجسس دیداری در ۶ تا ۷ سال اول زندگی، طرح دارتر، فراگیرتر و کارآمدتر می‌شود. ممکن است تشخیص دادن شکل کوچک و سفیدرنگی که در این زمینه‌ی پوشیده از برف قرار گرفته است، برای کودک 5 ساله دشوار باشد.
توجه ما در هر لحظه‌ی خاص انتخابی است. یعنی ما توجه خود را صرفاً بر بخش کوچکی از کل تحریکی که برگیرندگان حسی ما وارد می‌آید، متمرکز می‌کنیم. توانایی توجه انتخابی بر اثر بالا رفتن سن در کودکان دوزبانه افزایش می‌یابد.
در یک بررسی مربوط به توجه دیداری، از 6، 9، ۱۲ و ۲۰ ساله‌ها خواستند تا برگه‌هایی را طبق طرح هندسی مثلاً دایره یا مربع چاپ شده بر روی آن‌ها جور کنند. برخی از برگ‌ها حاوی اطلاعاتی مانند ستاره‌ای در بالای برگه یا خطی عمودی از بالا به پایین برگه بود. که باعث پرت شدن حواس آزمودنی‌ها می‌شد. وقتی عاملی برای پرت کردن حواس در کار نبود، کودکان دوزبانه ۶ ساله در کار جور کردن برگه‌ها فقط اندکی کند‌تر از آزمودنی‌های بزرگ‌تر عمل می‌کردند.
با اینکه محرک‌های پرت‌کننده‌ی حواس کم و بیش عملکرد همه‌ی آزمودنی‌ها را کند می‌کردند، ولی عملکرد کودک دوزبانه ۶ ساله بیش از همه کند می‌شد.
توجه انتخابی در بُعد شنیداری نیز همواره با بالا رفتن سن بهتر می‌شود. در یک بررسی، کودکان دوزبانه 5، 7، 9 و ۱۲ ساله را در وضعیت‌هایی قرار دادیم که بی‌شباهت به وضعیتی که در یک مهمانی عصرانه تجربه می‌کنیم، نبود.
وضعیتی که در آن دنبال کردن یک گفتگو، به علت رقابت گفتگوهای مجاور برای جلب توجه ما، اغلب دشوار است. در آزمایش کودکان دوزبانه موظف بودند که به عبارت‌های گوناگونی که یک مرد و یک زن هم‌زمان ادا می‌کردند، گوش کنند. و آنچه را که آنان گفته بودند، تشخیص دهند.
در برخی موارد، کودکان دوزبانه مورد آزمایش از پیش می‌دانستند که یادآوری کدام صدا از آن‌ها خواسته خواهد شد. این موارد (زمینه‌سازی شده) به وضعی شباهت داشت که سعی می‌کنیم با نادیده انگاشتن گفتگوهای اطرافیان خود، به گفته‌های یک گوینده گوش فرا دهیم.
در بقیه موارد کودکان از پیش نمی‌دانستند که یادآوری کدام صدا از آن‌ها خواسته خواهد شد. این موارد (زمینه‌سازی نشده) از بعضی جهات به مهمانی‌هایی شباهت داشتند که در آن سعی می‌کنیم به طور هم‌زمان به گفته‌های دو نفر گوش کنیم.
خلاصه اینکه یادگیری مهار توجه از جنبه‌های مهم رشد ادراکی است. با بالا رفتن سن، کودکان دوزبانه بهتر می‌توانند:
1- حواس خود را به مدت طولانی بر روی یک کار متمرکز سازند.
2- اطلاعاتی را که در راه رسیدن به هدف آن‌ها را یاری می‌دهد، با برنامه‌ریزی جستجو کنند. و پس از پیدا کردن اطلاعات لازم،
3- عوامل پرت‌کننده حواس را از حوزه‌ی توجه خود خارج و بر اطلاعات مربوط به موضوع موردنظر تمرکز کنند.
به رغم روندهای (بهنجار) ادامه‌ی توجه به مدت طولانی یا گسترش تدابیر توجهی به برنامه‌ریزی شده برای بعضی از کودکان دوزبانه تقریباً غیرممکن است.